HƯƠNG CHANH
Tinh dầu là một loại chất lỏng được tinh chế (thông thường nhất là bằng cách chưng cất bằng hơi hoặc nước) từ lá cây, thân cây, hoa, vỏ cây, dễ cây, hoặc những thành phần khác của thực vật. Tinh dầu được ví như là nhựa sống của cây, vì vậy đã mang sức sống, năng lượng và mạnh hơn 100 lần các loại thảo dược sấy khô. Hầu hết các loại tinh dầu đều trong, ngoại trừ vài loại tinh dầu như dầu cây hoắc hương, dầu cam, "lemongrass" thì đều có màu vàng hoặc hổ phách.
Tinh dầu được sử dụng để làm nước hoa, mỹ phẩm sữa tắm, thêm hương liệu cho đồ uống và thực phẩm, sát trùng.
Tinh dầu có hai loại: nguyên chất và không nguyên chất (pha chế tinh dầu nguyên chất với các loại chất khác).
Tinh dầu từ họ quả citrus có hàm lượng lớn và được ứng dụng rất nhiều trong các lĩnh vực hương liệu, mỹ phẩm và thực phẩm. Họ citrus có tinh dầu chứa trong các túi chứa tinh dầu trong vỏ quả với hàm lượng khá lớn. Trong bài tiểu luận này tôi nghiên cứu về đề tài : “ TỔNG QUAN VỀ CÂY CHANH VÀ HƯƠNG CHANH ”
- ĐẶC ĐIỂM NGUYÊN LIỆU :
Chanh có tên khác là mạy sló, mác chang (Tày), má điêu (thái), chứ hở câu (Mông), piều sui (Dao), thuộc họ Cam- Rutaceae. Có nhiều loại như chanh giấy, chanh núm, chanh đào, chanh tứ thời... Tất cả đều là cây trồng lâu đời và phổ biến ở nước ta.
Đó là loài cây nhỡ, có gai. Lá mọc so le, mép khía răng. Hoa màu trắng, phớt tím, thơm. Quả hình cầu vỏ mỏng nhẵn, màu vàng nhạt, vị rất chua. Lá và vỏ quả vò ra có mùi tinh dầu thơm mát.
Nhiều bộ phận của cây chanh được dùng làm thuốc theo kinh nghiệm dân gian
Tại Hoa-Kỳ có hai tên khác biệt: Lemon và Lime, ngoài ra còn có thêm một loại khác nữa được gọi là Citron. Đây là một giống khác hơn với 2 loài ...được gọi là "Chanh" (Citron, nếu dùng tên Pháp ... thì lại là Lemon của Hoa Kỳ!).
Tên khoa học :
Cả hai loại Lemon và Lime đều thuộc Họ Thực Vật Rutaceae.
1- chanh Lemon: Citrus limon, còn được gọi là Citrus medica var.limonum
2- Chanh Lime: Citrus hystrix hay C.aurautifollus; C. latifolia
1.CHANH LEMON :
Tên gọi của Lemon có lẽ phát xuất từ chữ Á Rập "Laymun". Cây Chanh Lemon có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới phía Bắc Ấn Độ, và được trồng tại Hy Lạp và La Mã từ thế kỷ thứ 4, lúc đó Chanh được xem là trái cây hiếm và quý.
Ngay từ thế kỷ thứ 3, người La Mã đã cho rằng Chanh là chất có khả năng giải trừ mọi loại độc dược nên mới có những câu chuyện hoang đường là Chanh có thể trừ được cả nọc rắn (!) rồi khi ăn cá, nên ăn thêm chanh để nếu bị hóc xương thì Chanh sẽ làm giúp tan cả xương cá!
Người Việt Nam, từ ngàn xưa đã biết ăn thịt gà với lá chanh vì chính nhờ tinh dầu trong lá có thể giúp trừ phong hàn do thịt Gà và cũng giúp để tiêu hoá chất thịt.
Tại Châu Âu, có lẽ chính những người Moore (người Hồi giáo sinh sống tại Tây Ban Nha) đã trồng Chanh thành những vườn lớn trong vùng Andalusia và sau đó đưa chanh sang đảo Sicily (Ý). Vùng Bắc Âu chỉ bắt đầu trồng Chanh Lemon vào giữa thế kỷ thứ 10 khi các Chiến Sĩ Thập Tự (Crusader) từ miền Trung Đông trở về, mang theo hạt giống.
Columbus đã đưa Lemon vào Tân Thế Giới khi ông đặt chân lên đảo Canaries vào 1493, và Lemon bắt đầu mọc tràn lan tại Châu Mỹ! Lemon được trồng tại Saint Augustine (Florida) từ 1565 cùng lúc với sự định cư của người Tây Ban Nha tại đây. 200 năm sau, cùng với các Tu Sĩ Dòng Phan-Xi-Cô (Franciscan), Lemon đến California. Và từ 1950, California đã sản xuất số lượng Chanh Lemon nhiều bằng tổng số Chanh sản xuất tại Âu Châu!
Ngày nay Ý cung cấp khoảng 5% thị trường Chanh. California (95%) và Ý cung cấp hầu như toàn bộ nhu cầu chanh của thế giới
Vào năm 1870, giống Chanh Lemon loại Eureka được khởi trồng tại Los Angeles từ hạt giống lấy từ Sicily (Ý). Loại Eureka, cùng với loại Lisbon là hai loại chanh được trồng nhiều nhất để cung cấp cho thị trường Hoa Kỳ.
Loài Eureka rất sai quả, cho quả sớm kéo dài từ cuối Xuân sang hết hè, trong khi đó loài Lisbon mỗi năm chỉ cho một mùa quả.
Cây Chanh thuộc loại tiểu mộc với lá xanh quanh năm, hoa trắng có mùi thơm, cành có thể có gai. Mỗi cây Chanh có thể cho đến 3000 quả mỗi năm.
- Lemon loài Eureka có thể cao đến 6m, cành ít gai, lá non màu đồng nhạt, nhưng đổi thành xanh đậm khi lớn.
- Lemon loại Lisbon có khả năng chống bệnh khoẻ hơn, lá xum xuê hơn và cành nhiều gai, cao từ 6-9m, chịu được cả nóng hạn, rất thích hợp với vùng Arizona.
- Lemon Meyer (Chanh giấy VN) quả nhỏ, vỏ mỏng và ít chua hơn
* Quả Chanh Lemon to nhất thế giới cân nặng đến 2,4kg được hái từ một cây Chanh trồng ở Queensland (Úc) năm 1975.
2/ CHANH LIME
Chanh Lime thường có vị chua hơn Lemon, vỏ sần sùi, quả nhỏ hơn và màu xanh (tương tự như Chanh cốm của người Việt Nam ) . Chanh Lime có 2 loại chính:
- Loại Mexico Lime: cũng được gọi là West Indian Lime, đây là loại thông dụng và nổi tiếng nhất. Chanh Mexico Lime có nguồn gốc từ vùng Mã Lai hoặc Ấn Độ và đã được trồng từ hàng ngàn năm để lấy quả và trang trí. Cây được đưa sang Bắc Phi và vùng Cận Đông do người Á Rập, rồi sau đó do Thập Tự Quân đưa về Âu Châu. Columbus cũng đưa giống này sang Hispaniola (nay là Haiti) và sau đó Lime cùng theo người Tây Ban Nha sang Florida. Tại đây Chanh có tên là Key Lime và trở thành trái cây chính cho vùng Keys. Đến 1926, một trận bão lớn đã tàn phá các vườn lime tại Florida mà cho đến nay vẫn chưa phục hồi được. Hiện nay đa số Lime được nhập vào Hoa Kỳ từ Mexico.
- Loại Tahiti Lime: (hoặc Persian Lime) có nguồn gốc không rõ rệt, nhưng có thể là một loài lai tạo giữa Mexico Lime và Lemon (?). Loại này được đưa vào vùng Địa Trung Hải từ Ba Tư (Iran). Các thương gia Bồ Đào Nha sau đó đưa cây này sang Ba Tây và từ Ba Tây, cây đến California vào giữa những năm 1850 và 1880. Florida cung cấp đến 90% thị trường tiêu thụ. Lime thường dùng để ép lấy nước cốt và đóng hộp... Loại Tahiti Lime được ưa chuộng vì quả lớn hơn loại Mexico, dễ chăm sóc và cây không có gai, vỏ của quả dày hơn nên dễ chuyên chở hơn.
- Loại Kaffir Lime (Citrus hytrix), trái nhỏ, hơi sần sùi có vị hơn đắng nhưng rất hơn. Đây chính là loại "Chanh Cốm" với lá để ăn thịt gà tại các nước Đông Nam Á.
II./ THÀNH PHẦN CỦA HƯƠNG LIỆU :
1/THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA LEMON
Tùy theo phần sử dụng, thành phần hoá học có thể thay đổi
1- Thành phần của Nước Cốt Chanh Tươi (Fresh Lemon Juice)
100g nước cốt Lemon chứa:
- Calories: 25
- Chất đạm: 0.38g
- Chất béo : 0
- Calcium : 7mg
- Sodium: 1mg
- Sắt: 0.03mg
- Magnesium : 6mg
- Phosphorus : 6mg
- Potassium: 124mg
- Kẽm : 0.05 mg
- Đồng : 0.29 mg
- Vitamin A : 20 IU
- Vitamin B1 : 0.030 mg
- Riboflavin : 0.010 mg
- Niacin : 0.1 mg
- Pantothenic acid : 0.103 mg
- Pyridoxin : ???
- Folic acid: 12.9 mcg
- Vitamin C : 46 mg
2. Thành phần của Vỏ Chanh Lemon:
- 0.2 đến 0.6% tinh dầu không bay hơi
- Flavonoids như Neohesperidosides, Rutinosides, Hesperetin, Naringenin cùng 44 chất Flavone-Glycosides khác.
- Các Carotenoids
- Các Acid hữu cơ như Acide citric, malic ...
- Các chuyển hoá chất của Coumadins
- Nhiều chất Pectins.
3. Thành phần của Tinh Dầu Chanh:
Tinh dầu Chanh chứa khoảng 90% là Limonene, Terpinene, Phellandrene và Pinenne; khoảng 4-6% các aldehydes với các chất chính như Citral, Citronellal, Geranyl acetate và sesquiterpenes.
Tinh dầu Chanh thường có màu vàng từ vàng lợt đến vàng hơi có ánh xanh, và có mùi thơm tương tự như mùi vỏ chanh tươi khi mới lột. Tinh dầu Chanh thường bị giả mạo bằng cách pha thêm các loại Citral tổng hợp hoặc Citral trích từ Tinh dầu Sả... nhưng sự pha thêm này thường tạo ra một mùi thoảng như mùi dầu thông.
Tinh dầu Chanh tốt phải được ép ở nhiệt độ bình thường từ vỏ tươi. Phương thức chưng cất bằng nhiệt làm mất mùi thơm dịu của Chanh.
Khi ép nguội: 1 tấn Chanh tươi cung cấp được từ 3 đến 4 kg tinh dầu. Tinh dầu Chanh California được pha trộn từ nhiều mẻ ép, để có được một mùi tương đối có tiêu chuẩn chung; trái lại Tinh dầu Chanh từ Ý thường giữ nguyên từng đợt ép nên mùi có thể thay đổi, không thuần nhất.
2/THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA LIME
100g nước cốt Lemon chứa:
- Calories: 30
- Chất đạm: 0.44g
- Chất béo : 0.10 g
- Calcium : 9 mg
- Sắt: 0.03mg
- Magnesium : 6 mg
- Phosphorus : 7 mg
- Potassium: 102 mg
- Sodium: 1mg
- Kẽm : 0.06 mg
- Đồng : 0.03 mg
- Vitamin A : 10 IU
- Vitamin B1 : 0.020 mg
- Riboflavin : 0.010 m
- Niacin : 0.1 mg
- Pantothenic acid : 0.138 mg
- Vitamin C : 35 mg
III./MỘT SỐ TÍNH CHẤT CƠ BẢN :
Về mặt y học, hầu hết các bộ phận của quả chanh đều là những vị thuốc tốt trong y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian.
Vỏ quả: Chiếm 13-24% trọng lượng của quả, chứa pectin, pectat Ca (26,2%), hợp chất flavonoid (0,55-0,75%) gồm hesperidin, naringin, neohesperidin, diosmin. Dược liệu có vị đắng, cay, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng kích thích tiêu hóa, gây trung tiện, chữa đầy bụng, khó tiêu, nôn mửa, ho nhiều đờm. Liều dùng hằng ngày: 5-10g vỏ quả phơi khô dưới dạng nước sắc. Để chữa sốt cao, co giật ở trẻ em, lấy vỏ quả chanh giã nhỏ, gói vào vải sạch, xoa miết khắp người như kiểu đánh gió; kết hợp cho uống nhiều nước dịch chanh. Chất pectin ở phần xốp trắng của mặt trong vỏ quả có tác dụng cầm máu, chống tiêu chảy, thường phối hợp với kaolin. Vỏ quả chanh còn là nguyên liệu để sản xuất tinh dầu.
Tinh dầu: Tinh dầu lấy được bằng cách ép múi chanh có mùi thơm của chanh tươi. Thành phần của tinh dầu gồm citral (4-6%), D-limonen, camphen, terpinen, linalol, linalyl acetat, cadinen. Tinh dầu chanh dược dụng phải có ít nhất 3% citral.
Tinh dầu chanh kích thích nhẹ đường tiêu hóa, tăng cường nhu động ruột, đẩy mạnh sự phân tiết dịch tiêu hóa giúp bài hơi và có tác dụng khử đờm. Dung dịch chế từ tinh dầu chanh (1 phần) với nước (10 phần) dùng xoa bóp lên da hoặc dùng tinh dầu chanh làm chất phụ gia cho vào nước tắm để chữa chứng hay hoảng hốt, sợ hãi, trầm uất. Một nghiên cứu cho thấy mùi thơm của tinh dầu chanh dưới dạng phun sương làm tỷ lệ sai sót trong đánh máy chữ giảm 54%. Hỗn hợp tinh dầu chanh và tinh dầu bạc hà làm cho con người làm việc tập trung hơn, nâng cao hiệu quả lao động.
Dịch chanh: Chiếm 23-95% trọng lượng quả, chứa acid citric (6,56-7,84%), đường toàn phần (0,26-4,13%), protein, dầu béo, muối khoáng, vitamin B1, C.
Về mặt mỹ phẩm, dịch chanh 5-10 giọt đánh nhuyễn với lòng trắng trứng gà 1 quả, dùng bôi lên mặt sẽ làm giảm nếp nhăn trên da. Dịch chanh trộn với nước ép quả dâu tây, dùng chải tóc và bôi lên da đầu, sau gội sạch để tẩy chất nhờn và làm trơn tóc.
Về mặt y học, dịch chanh có vị chua, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, chống viêm, cầm máu, chữa cảm sốt, bệnh Scorbut (bệnh thiếu vitamin C). Ngậm múi chanh với ít muối, nuốt nước dần dần để chữa viêm họng, khản tiếng, ho nhiều, háo khát.
Dùng ngoài, dịch chanh (nửa thìa cà phê), hòa với bột long não 1g và rễ bạch hoa xà giã nhỏ 10g, dùng bôi chữa hắc lào, lở chốc.
Dịch chanh còn là nguyên liệu để chế acid citric.
Hạt chanh: Chiếm 5-7% trọng lượng quả, chứa dầu béo gồm các acid palmitric, stearic, oleic, linoleic và chất đắng lemonin
IV/ PHƯƠNG PHÁP CHIẾT TÁCH :
Họ citrus có tinh dầu chứa trong các túi chứa tinh dầu trong vỏ quả với hàm lượng khá lớn và thường được tách bởi phương pháp cơ học hoặc chưng cất lôi cuốn hơi nước .
Ở đây ta giới thiệu phương pháp chưng lôi cuốn hơi nước để thu tinh dầu từ vỏ quả chanh và phương pháp tách các thành phần terpen và sequiterpen trong tinh dầu thu được.
1/ Dụng cụ và thiết bị
Dụng cụ
Chai đựng tinh dầu : 01
Đĩa nhôm đo độ ẩm : 01
Bình đo tỷ trọng 10ml : 01
Dao : 01
Becher 500ml : 01
Becher 250ml: 01
Đũa khuấy : 01
Phễu chiết 50ml : 01
Thiết bị Cân hai số : 01
Máy xay: 01
Máy đo độ ẩm : 01
Chưng cất lôi cuốn hơi nước
Bình cầu 1 l : 01
Bộ tách tinh dầu cổ nhám : 01
Sinh hàn: 01
Bếp cầu : 01
2.Nguyên liệu – hóa chất
Quả chanh
Na2SO4
Nước cất
Ethanol cao độ (96)
3. Cách tiến hành
* Chuẩn bị nguyên liệu
Quả chanh rửa sạch, gọt lấy phần vỏ xanh phía ngoài, xay nhuyễn trong máy xanh sinh tố (kích thước khoảng 2x2 mm). Lưu ý chỉ tiến hành xay nguyên liệu chuẩn bị chưng cất, không xay tất cả một lúc. Ghi nhận kích thước, khối lượng trung bình của quả, khối lượng của phần vỏ xanh, toàn vỏ (cả phần trắng và phần xanh). Thời gian chưng cất từ 2.5 đến 4 giờ.
* Tiến hành chưng cất
- Cân 100g nguyên liệu cho vào bình cầu cùng với dung môi cất là nước, tỷ lệ nước/nguyên liệu là 3/1, lắp đặt hệ thống và tiến hành chưng cất. Hơi nước bay hơi sẽ lôi cuốn tinh dầu đi lên, ngưng tụ trong sinh hàn và tách lớp tại bộ phận tách tinh dầu.
- Ghi nhận thời gian xuất hiện tinh dầu, sau đó ghi nhận thể tích tinh dầu mỗi 5 phút 1 lần.
- Sau 3 lần liên tiếp thể tích tinh dầu thu được không đổi, cho ngừng hệ thống chưng cất, thu lượng tinh dầu vào bình chứa tinh dầu.
- Tiến hành lặp lại thí nghiệm thêm 2 lần với tỷ lệ nước/nguyên liệu thay đổi 4/1 và 5/1.Lượng tinh dầu thu được ở cả ba lần thu lại chung sau đó tiến hành làm khan với Na2SO4 khan.
4. Phương pháp tách bớt tecpen và seckitecpen
Tinh dầu cam, chanh, quýt thu được bằng phương pháp này chứa nhiều terpen và secquiterpen nên dễ bị oxy hóa ở điều kiện thường, do đó sau khoảng 5 tuần bảo quản đã có mùi khó chịu.
Thành phần terpen và secquiterpen được tách bằng cách cho tinh dầu thu được từ phương pháp chưng lôi cuốn hơi nước hòa tan trong cồn cao độ (96 %V), tinh dầu sẽ hòa tan hoàn toàn, sau đó thêm nước cất vào để hạ nồng độ cồn đến 65 %V, các dạng terpen sẽ không hòa tan ở cồn thấp độ nổi lên trên sẽ được lọc bỏ.
*ĐÁNH GIÁ SƠ BÔ TINH DẦU THU ĐƯỢC
Tinh dầu tinh và tinh dầu đã loại terpen đem đi đo các tính chất : tỷ trọng d, màu, mùi và đánh giá dựa vào TCVN.
V/ỨNG DỤNG :
1/Chữa ho lâu ngày: Hạt chanh 10g, hạt quất 10g, lá thạch xương bồ 10g, mật gà đen 1 cái. Tất cả dùng tươi, rửa sạch, giã nhỏ, thêm đường, hấp cơm, uống làm 2-3 lần trong ngày.
2/Chữa ho, viêm cuống phổi, mất tiếng, nhất là ở trẻ nhỏ: Hạt chanh 10g, hoa đu đủ đực 15g, lá hẹ 15g, nước 200ml. Các dược liệu được nghiền nát với nước, thêm mật ong hoặc đường kính, uống làm 2-3 lần trong ngày. Dùng vài ngày.
3/Chữa táo bón: Hạt chanh vừa tách khỏi múi quả 10-20g, ngâm ngay vào một chén nước nóng trong vài giờ, chất nhày bao quanh hạt sẽ nở và lan ra cho một dung dịch đặc sánh, thêm đường mà uống.
4/Chữa ngộ độc: Hạt chanh 10g, phèn chua 2g, gừng 2g. Tất cả giã nhỏ thêm nước, gạn uống làm một lần trong ngày.
5/Chữa rắn cắn: Hạt chanh 15g, hạt mướp đắng 10g, củ gấu 20g, rễ thạch xương bồ 12g, muối ăn vài hạt. Tất cả để tươi, giã nhỏ, ngâm với 300ml nước sôi trong 10 phút, khuấy đều rồi chắt hoặc lọc. Người lớn uống làm hai lần cách nhau 20 phút. Trẻ em dưới 15 tuổi, uống 1/4-1/3 liều người lớn (kinh nghiệm của nhân dân ở xã Khánh Lâm, huyện Thới Bình, tỉnh Minh Hải cũ).
- Trong Y Học Phương Tây, Chanh được xem là một chất sát trùng, giải khát. Nước cốt Chanh được dùng như một phương thuốc bổ dưỡng trên toàn thế giới, có thể dùng để súc miệng khi đau cổ họng, có thể làm thuốc thoa ngoài da khi bị cháy nắng, uống khi bị nấc cục, và là phương thuốc dân gian để trị các bệnh cảm mạo, ho, nóng sốt... Nước Chanh nóng có tác dụng giải nhiệt, giúp làm toát mồ hôi, đồng thời mang thêm dịch lỏng vào cơ thể nên rất hữu dụng trong các trường hợp cảm cúm.
- Chanh, cũng như các cây khác trong gia đình "Cam-Quít" tác dụng như một chất dung môi rất mạnh cho cơ thể; kích thích sự hoạt động của Gan và Bàng Quang giúp loại từ được các độc tố tồn tại trong người.
- Chất Limonene trong Chanh, có tác dụng làm tan sạn mất đang được nghiên cứu về khả năng ngừa chống ung thư. Phần chứa nhiều Limonene nhất trong Chanh lại là phần Cùi trắng bên trong vỏ.
- Chanh rất tốt để trị Nóng Cảm, vì khi bị nóng sốt cơ thể lại có thể thu nhận và tiêu hoá các thực phẩm chứa acid citric... mạnh hơn mọi loại thực phẩm khác.
- Tuy có vị chua, nhưng Chanh lại được xếp vào loại thực phẩm có tính kiềm (alkaline) với cơ thể! Chanh giúp tiêu diệt các loại vi khuẩn gây mùi hôi trong bao tử và miệng, đồng thời trừ được cảm giác đầy hơi và tình trạng không tiêu.
Hàm lượng Potassium trong Chanh giúp Chanh có khả năng nuôi dưỡng tế bào Óc và Thần Kinh, đồng thời Calcium của Chanh giúp bồi bổ xương và răng. Tuy Chanh chứa nhiều Vitamin C, nhưng lượng Vitamin này bị mất đi rất nhanh khi tồn trữ hoặc khi để nước cốt Chanh ra ngoài không khí, ở nhiệt độ bình thường.
- Khi dùng bên ngoài, nước Chanh rất tốt để trị phỏng do nắng, mụn cóc và mụn chai, đồng thời cũng làm tái sinh tóc và giúp co da mặt.
- Chanh là một chất kháng sinh thiên nhiên rất tốt để trị các bệnh nhiễm trùng ngoài da.
* Tác dụng ngừa Ung Thư của Limonene:
Limonene, một chất có trong Tinh Dầu Canh, đã được chứng minh là có tác dụng giúp cơ thể ngăn ngừa được bệnh ung thư ngực nơi phụ nữ. D-Limonene có khả năng ngăn chận sự tạo thành các bướu độc bằng cách trung hoà độc tính của các nhóm hoá chất "tạo ung thư".
Một cuộc thử nghiệm tại Bệnh Viện Charing Cross (London Anh Quốc) đã cho thấy Limonene có tác dụng khá tốt trên các trường hợp Ung Thư Tụy Tạng và Ruột Già (1993)
Tác dụng trị Ung Thư của Limonne trên chuột đã được xác định từ 1984 và Limonene có cả hai khả năng ngăn chận sự tạo thành Bướu và tiêu diệt được cả bướu ung thư dã được tạo thành.
* Tác dụng của Vỏ Chanh Khô:
Vỏ Chanh phơi khô được xem là một vị thuốc ghi trong dược điển Anh (BP 1988), dược điển Đức (DAB6) và được xem là một thuốc kiên vị (stomachic) và làm thơm (aromatic). Các chất bio-flavonoids trong dược liệu làm giảm bớt sự thẩm thấu của các vi mạch, nên vỏ chanh khô được dùng trong các thuốc trị bệnh sưng, phù mạch máu (phlebitis).
Riêng chất 5-6-di-glucosyl-apigenin trong Vỏ Chanh có tác dụng làm hạ huyết áp khi thử trên chuột.
Y Học Anh còn sử dụng Vỏ Chanh Khô, Tinh Dầu Chanh trong các thuốc trợ tiêu hoá như Marviana, Dung Dịch Losung.
* Tinh Dầu Chanh trong Khoa Trị Bệnh bằng Hương Liệu (Aromatherapy):
Tinh dầu Chanh là một trong những tinh dầu chính của khoa Aromatherapy. Với tính cách sát trùng, đồng thời với tác dụng bổ sung cho các hương liệu khác như tinh dầu Khuynh Diệp, tinh dầu Tràm... Tinh dầu Chanh có thể giúp gia tăng hoặc giảm bớt các tác dụng khi cần thiết để hướng việc trị liệu vào nơi mong muốn. Ttinh dầu Chanh có thể làm tiêu tan sự mệt mỏi tâm thần, và căng thẳng đầu óc, giúp gia tăng được sự tập trung tinh thần.
Trong một thử nghiệm tại Nhật, khi cho xông hơi mùi dầu Chanh trong nơi làm việc, các lỗi lầm đánh máy sai giảm được đến 54%.
Do tác dụng sát trùng, tinh dầu Chanh rất tốt để khử mùi các phòng, nhất là mùi khói thuốc và phòng người bệnh.
* Các chất chính trong Tinh Dầu Chanh:
Limonenen, Citral, Bergamotine, Limetime, Dosmine, Limotricine, Pinene và Geraniol
* Vài phương thức dùng Tinh Dầu Chanh:
- Khi bị côn trùng (muỗi, ong...) chích hoặc cắn, có thể thoa ngay một giọt tinh dầu chanh pha loãng vào vết thương để sát trùng và làm bớt ngứa.
- Khi bị đứt tay, hoặc khi bị vết thương có chảy máu, nên dùng 1 giọt tinh dầu chanh pha trong 1 thìa cà-phê tinh dầu Arnica để cầm máu rất tốt.
- Với các vết lỡ ngoài da loại eczema, có thể pha loãng 5-8 giọt tinh dầu chanh trong 1 lít nước, dùng khăn chậm và thoa trên vết thương mỗi ngày để giúp mau lành.
- Dùng 1 giọt tinh dầu Chanh, pha thêm vào các dầu thoa bóp, sẽ làm tăng thêm tác dụng làm bớt đau và giảm sự căng thẳng của bắp thịt.
- Khi có kinh kỳ, thoa dầu chanh đã pha loãng quanh bụng, từ ngoài vào trong, sẽ giúp bớt cảm giác đau bụng.
* Tinh Dầu Chanh trong Mỹ Phẩm:
- Tinh dầu Chanh với tác dụng làm săn da mặt và giải độc rất công hiệu để trị các vết hư nám nơi những người da nhờn (oily skin)
- Tinh dầu Chanh cũng còn có khả năng làm tươi trẻ lại tế bào và làm sáng lại những làn da bị mờ nhạt. Nên đắp những lát chanh tươi mới cắt trên gò má để làm mất bớt những vết nhăn.
- Để giúp làm mất bớt những dấu vết của tuổi tác trên da mặt, có thể hoà tan 2 đến 3 giọt dầu chanh trong 1 thìa dầu ăn và thoa mỗi ngày 2 lần.
- Tinh dầu Chanh có tác dụng làm săn chắc da mặt, nên rất thích hợp với những người da nhờn, có lỗ chân lông to.
- Muốn tóc thêm mượt mà nên thêm vào dầu Shampoo gội đầu 1, 2 giọt tinh dầu Chanh trước khi gội tóc.
* Vài công thức Mỹ Phẩm:
1. Chất làm sáng Da từ Dầu Chanh:
- Tinh dầu Chanh: 3 giọt
- Tinh dầu Lavender : 3 giọt
- Nước cất : 3 thìa cà-phê
Trộn đều các chất, dùng khăn mịn chấm dung dịch và thoa bóp nhẹ trên da sau khi đã rửa sạch da. Thoa xong nên dùng thêm chất làm ướt da (moisturizer)
2. Hỗn hợp tinh dầu giúp sảng khoái tinh thần:
Hỗn hợp này có tác dụng rất tốt để giúp làm tan biến mệt mỏi tinh thần, giải toả các căng thẳng thần kinh cùng nâng cao tinh thần:
- Tinh dầu Chanh: 20 giọt
- Tinh dầu Quít : 20 giọt
- Tinh dầu Neroli : 25 giọt
- Tinh dầu Lavender : 35 giọt
Có thể nhỏ 1, 2 giọt hỗn hợp trên vào một khăn nhỏ để ngửi hoặc dùng máy toả hơi nếu cần.
KẾT LUẬN
Cây chanh rất thân thuộc đối với đời sống của chúng ta. Có nhiều ứng dụng trong thực tế. Tinh dầu trong quả chanh có hàm lượng lớn và được ứng dụng rất nhiều trong các lĩnh vực hương liệu, mỹ phẩm và thực phẩm. Ngoài ra quả chanh có tác dụng chữa bệnh - vị thuốc tốt nhất trong họ cam quýt. Vì vậy, chúng ta cần quan tâm nghiên cứu và vận dụng các lợi ích có từ chanh để làm đep, nâng cao chất lượng cuộc sống.
VI/ TÀI LIỆU THAM KHẢO :
3/ http://www.h2lh.net
4/ http://en.wikipedia.org
5/ Bộ Y tế, Thực hành dược khoa, NXB Y học - 1986.
6/ Bộ Y tế, Dược điển Việt Nam (tập 2,3), phần dược liệu, NXB Y học - 1994.
7/ Đỗ Tất Lợi, Dược học và các vị thuốc Việt Nam (tập 1,. NXB Y học và Thể dục thể thao - 1970.
8/ Võ Văn Chi, Tự điển cây thuốc, NXB Y học - 1997.
9/ Thông tin từ internet
