1.2.2 Các loại thang do thuờng duợc sử dụng

Các biến được đo lường và phân loại theo 4 loại thang đo:

i. Thang danh nghĩa: là thang đo gán các con số cho các quan sát để phân biệt và phân loại chúng, không có ý so sánh và các phép tính với chúng đều vô nghĩa.

Ví dụ: giới tính nam được gán bởi số 0, nữ được gán bởi số 1.

ii. Thang thứ hạng: là thang danh nghĩa mà giữa các dấu hiệu quan sát đã có quan hệ thứ bậc hơn kém.

Ví dụ: thứ hạng học tập của sinh viên từ giỏi nhất đến bé nhất,. . . Trong thang đo này sự sai khác giữa các dấu hiệu quan sát không bắt buộc phải đều nhau.

iii. Thang đo khoảng: là thang đo thứ hạng có khoảng cách đều nhau giữa các bậc. Gán các con số cho các quan sát phản ánh một chiều dài cố định giữa các đơn vị đo lường.

Có thể đánh giá sự khác biệt giữa các dấu hiệu quan sát bằng loại thang đo này mặc dù điểm gốc ở đây chỉ là tương đối. Ðây là thang đó có các khoảng cách đều nhau, việc cộng trừ các con số có ý nghĩa, có thể tính toán trên các con số của thang đo này. Ðể thu được thang đo khoảng có thể bắt đầu từ thang đo thứ hạng sau đó chuẩn hóa sao cho các khoảng cách đều nhau và việc tính toán các trị số đo trở nên có ý nghĩa. Chẳng hạn, để đặc trưng lứa tuổi có thể dùng thang đo khoảng: trẻ (duới 35 tuổi), trung niên (từ 36 tuổi đến 60 tuổi), già (từ 60 tuổi trở lên).

Các thang đo danh nghĩa, thứ hạng và thang đo khoảng dùng để đặc trưng các giá trị của dấu hiệu định tính.

iv. Thang tỉ lệ: là thang đo khoảng cách với một điểm 0 tuyệt đối (điểm gốc) để có thể so sánh được tỉ lệ giữa các trị số do.

Với thang đo này ta có thể đo lường các dấu hiệu quan sát và thực hiện được tất cả phép tính với trị số đo. Thang đo tỉ lệ dùng để đặc trưng các giá trị của dấu hiệu định lượng.

Theo tuần tự thang đo sau có chất luợng cao hơn thang đo trước, mỗi thang đo cấp cao hơn có thể chuyển xuống thang đo cấp thấp hơn.